يکي از تنگناهاي اساسي که دنيا و بويژه مناطق خشک و نيمه خشک با آن مواجه هستند کافي نبودن آن براي مصارف گوناگون اعم از شرب، صنعت، کشاورزي و محيط‌هاي طبيعي است.
از همين رو پيام اصلي اين است که «آب يکي از کمياب‌ترين و ارزشمندترين منابع کره زمين است» که بايد در مصرف بهينه آن اهتمام ويژه اي به کار گرفت.
فراموش کردن اين حقيقت و استفاده نادرست و بدون برنامه از منابع آب يکي از مهمترين عوامل بازدارنده توسعه پايدار است و اين مساله با افزايش جمعيت، گرم‌تر شدن هوا، ناهنجاري‌هاي اقليمي و طولاني شدن دوره‌هاي خشکسالي حادتر مي‌شود.
نظر به موقعيت جغرافيايي کشور ما در کره زمين که از نظر شرايط آب و هوايي در زمره مناطق خشک و نيمه خشک جهان قرار دارد و متوسط ميزان بارندگي سالانه آن به مراتب از متوسط بارندگي کره زمين کمتر بوده و توزيع زماني و مکاني همين بارش‌هاي کم نيز متناسب با زمان و مکان موردنياز نيست، موضوع آب و اهميت مصرف بهينه آن دوچندان شده است.
خشکسالي و کمبود آب طي سال‌هاي اخير کشور را با مشکلات بسياري مواجه کرده و بي شک صرفه جويي در مصارف شرب، صنعت و کشاورزي را به يک ضرورت اجتناب ناپذير تبديل کرده است.
خشکسالي يک دهه اخير در استان چهارمحال و بختياري به عنوان يکي از منابع مهم توليدکننده آب شيرين کشور و سرچشمه دو رودخانه مهم زاينده رود و کارون بخوبي مويد اين وضعيت است.
چهارمحال و بختياري با وجود اينکه از منابع آب‌هاي سطحي خوبي برخوردار است و براي نمونه در موج اول و دوم بارش‌هاي فروردين ماه امسال بيشترين ميزان بارش‌ها را در کشور داشته است اما به سبب ماهيت کوهستاني منطقه مجال بهره گيري از اين منابع را نداشته و حدود ۸۰ تا ۹۰ درصد نياز آبي خود را در بخش‌هاي شرب، کشاورزي و صنعت از منابع آب زيرزميني تأمين مي‌کند که اين استفاده بي رويه از منابع آب زيرزميني پيامدهاي مخرب زيست محيطي را به همراه داشته است.
خشکيدگي ۳۰ هزار هکتار از جنگل‌هاي بلوط و ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع، ممنوعه شدن هر ۱۱ دشت استان، خشک شدن ۶۰ درصد چشمه‌ها، قنات‌ها، چاه‌ها، فرونشست و مرگ آبخوان‌ها و شکل گيري چشمه‌هاي گرد و خاک و گسترش بيابان زايي بخشي از تبعات خشکسالي و کم آبي در اين استان است.
با اين وجود بارش‌هاي خوب سال آبي ۹۷-۹۸ که از حجم بالايي هم برخوردار بود و در بهار امسال تبديل به سيلاب‌هاي خروشان نيز شد اين اميد را در دل مردم شکل داد که ديگر خشکسالي از اين سرزمين رخت بربسته، خطر کم آبي از ميان رفته و وارد دوره ترسالي شده‌ايم در حالي که آنچه مسلم است اين ادعا که «دوره ترسالي در ايران آغاز شده است» از سوي هيچ متخصص يا کارشناس حوزه مسائل اقليم شناسي، هواشناسي و يا محيط زيست تأييد نشده است.
از همين رو آنچه در اين ميان نبايد به فراموشي سپرده شود؛ دغدغه کم آبي و توجه به الگوي مصرف بهينه است.
تابستان امسال نيز به مانند سال‌هاي گذشته اگر صرفه جويي را در مصارف خود لحاظ نکنيم بي شک با کم آبي و يا حتي بحران آب در شهرها و روستاهاي کشور مواجه مي‌شويم.
صرفه جويي در مصرف آب موضوعي است که حتي در شرايط ترسالي نيز اهميت خود را از دست نمي‌دهد و هستند کشورهايي که از منابع آبي خوبي برخوردارند اما براي صرفه جويي در مصرف آب از راهکارها و روش‌هاي متعددي بهره مي‌گيرند.
اهميت اين موضوع با فرا رسيدن فصل تابستان عاملي شد تا با برگزاري ميزگردي در خبرگزاري ايرنا مرکز شهرکرد ضمن بررسي تأثير سيلاب بر منابع آب استان چهارمحال و بختياري بر موضوع ضرورت صرفه جويي در مصرف آب؛ اين مايه حيات تاکيد شود.
معاون آب منطقه‌اي چهارمحال و بختياري در اين ميزگرد اظهار داشت: سيلاب‌هاي اخير گرچه از حجم بالايي برخوردار بود اما از آنجا که با شدت زياد و همراه با گل و و لاي بود با سرعت از استان خارج شد و تأثير چنداني بر بهبود منابع آب زيرزميني استان نگذاشت.
فتح الله صابرپور افزود: آمارهاي هواشناسي حاکي از افزايش ميزان بارش‌ها نسبت به سال آبي گذشته و دوره مشابه ميانگين بلندمدت دارد اما از آنجا که در حدود ۹۰ درصد منابع تأمين کننده آب در استان از طريق آب‌هاي زيرزميني انجام مي‌گيرد مي‌توان گفت که اين بارش‌ها تأثير مستقيمي بر اين حوزه نداشته است.
وي تصريح کرد: گرچه سطح ايستابي سفره‌هاي آب زيرزميني در دوره‌هاي مشخصي اندازه گيري مي‌شود و اکنون زمان آن فرا نرسيده نمي‌توان به طور دقيق اعلام کرد که تأثيرگذاري سيلاب تا چه ميزان بوده است.
معاون آب منطقه‌اي چهارمحال و بختياري ادامه داد: اين در حالي است که حجم آب‌هاي سطحي استان از رشد قابل توجهي برخوردار شد اما به سبب کوهستاني بودن منطقه و شيب بالا به سرعت از دسترس استان خارج شد و به رودهاي کارون و زاينده رود پيوست.
صابرپور با تاکيد بر صرفه جويي در مصرف آب در سه حوزه شرب، کشاورزي و صنعت، خاطرنشان کرد: بارش‌هاي خوب سال آبي جاري نبايد اين تصور را ايجاد کند که منابع آبي استان در وضعيت خوبي قرار گرفته و دغدغه صرفه جويي در مصرف آب رنگ ببازد بلکه ما همچنان به رعايت دو اصل مصرف معقول آب و سازگاري با کم آبي نيازمند هستيم.
وي، فرهنگسازي را مهمترين راهکار صرفه جويي در مصرف آب دانست و گفت: ظرفيت رسانه‌ها مي‌تواند مسئولان را در اين خصوص کمک بسزايي کند.
صابرپور خاطرنشان کرد: ما با چالش فرهنگ مصرف آب در کشور مواجهيم که براي رفع اين چالش و تبديل آن به فرهنگ مصرف بهينه نيازمند همکاري و همراهي همه بخش‌ها و به ويژه توليد محتواي رسانه‌ها هستيم.
مديرعامل شرکت آب و فاضلاب شهري چهارمحال و بختياري نيز در اين ميزگرد اظهار داشت: گرچه بارش‌هاي سال آبي جاري توانست ما را در مهار و کنترل خطر کم آبي در استان کمک کند اما خطر تنش آبي به طور کامل رفع نشده و نيازمند مديريت در مصرف هستيم.
قدرت الله بيگلري ادامه داد: آبرساني به شهرهاي استان در تابستان امسال تاکنون از روند خوبي برخوردار بوده و مشکل خاصي در اين خصوص وجود ندارد اما اگر مردم به مصرف بهينه آب توجه نداشته باشند و در اين خصوص صرفه جويي نکنند با مشکل کمبود آب مواجه مي‌شويم.
وي تصريح کرد: با اين وجود برخي شهرها نظير سردشت، سفيد دشت و کاج نيز در وضعيت خوبي قرار ندارند که با ايجاد يک چاه کمکي در شهر سفيد دشت مشکل در اين شهر برطرف شد و شهر کاج نيز هنوز با مشکل قطعي آب مواجه نشده است.
بيگلري تصريح کرد: تنها شهري که در استان با مشکل کمبود آب مواجه است، شهر سردشت شهرستان لردگان است که ۷۰ درصد آب موردنياز آن با لوله کشي و ۳۰ درصد آن با تانکر آبرساني مي‌شود.
مديرعامل شرکت آب و فاضلاب شهري چهارمحال و بختياري با اشاره به افزايش مصرف آب در شهرکرد در تابستان امسال، افزود: افزايش دماي هوا در استان‌هاي همجوار و ورود مسافران و گردشگران قابل توجه به استان سبب افزايش مصرف آب در اين شهر شده که اين موضوع مي‌طلبد مردم براي پيشگيري از هرگونه مشکل کم آبي به موضوع صرفه جويي توجه بيشتري داشته باشند.
بيگلري ميانگين سرانه مصرف آب شرب در مناطق شهري استان را ۱۴۰ تا ۱۵۰ ليتر نفر بر روز اعلام کرد و افزود: ميزان مصرف مردم شهرهاي کشور در مقايسه با استانداردهاي موجود بيشتر است.
وي، فرهنگسازي در خصوص صرفه جويي در مصرف را از مهمترين راهکارها برشمرد و گفت: از آنجا که قيمت آب در کشور بسيار ناچيز است مردم در مصرف بهينه آن توجه لازم را ندارند که بايد در اين خصوص بيش از پيش فرهنگسازي شود.
بيگلري به طرح افزايش پلکاني آب بها از طرح‌هاي جديد وزارت نيرو براي مديريت مصرف آب اشاره کرد و افزود: در طرح طبقات مصرف که از تابستان امسال اجرايي شده است مشترکاني که آب بيشتري مصرف مي‌کنند، مبلغ بيشتري به صورت پلکاني در قبوض آب خود بايد پرداخت کنند.
وي همچنين به سياست‌هاي تشويقي وزارت نيرو براي مشترکان کم مصرف اشاره کرد و گفت: در سال گذشته به مشترکاني که آب کمتري مصرف کرده بودند جوايزي تعلق گرفت و امسال هم اين طرح ادامه مي‌يابد.
مديرعامل شرکت آب و فاضلاب شهري چهارمحال و بختياري با توصيه نسبت به استفاده از وسايل کاهنده مصرف آب، خاطرنشان کرد: اين وسايل تا ۳۰ درصد از مصرف آب مي‌کاهند.
بيگلري همچنين به وضعيت منابع تأمين کننده آب شرب استان اشاره کرد و افزود: ۹۰ تا ۹۵ درصد آب شرب استان از منابع آب زيرزميني تأمين مي‌شود و با وجود بارش‌هاي خوب سال آبي جاري وضعيت اين منابع تغيير محسوسي نداشته و دبي چاه‌ها در مقايسه با دبي سال‌هاي گذشته تفاوتي نکرده است.
وي، تکميل طرح انتقال آب بن- بروجن را براي تأمين آب مناطق شهري و روستايي استان حياتي دانست و گفت: اين طرح با وجود مصوبه دو دولت از سال ۹۱ تاکنون از پيشرفت فيزيکي خوبي برخوردار نشده و اين موضوع مي‌طلبد تا براي بهره برداري و تکميل آن عزم جدي در استان شکل گيرد.
بيگلري خاطرنشان کرد: بي شک يکي از مهمترين مطالبات و دغدغه‌هاي مردم استان تکميل اين طرح است چراکه اگر تکميل اين طرح همچنان با تأخير مواجه شود در تأمين آب شرب نيمي از جمعيت استان با چالش و بحران جدي مواجه مي‌شويم.
سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستايي چهارمحال و بختياري نيز در خصوص ميزان مصرف آب در روستاهاي استان گفت: در حالي که استاندارد مصرف آب براي هر روستايي ۱۵۵ ليتر بر شبانه روز است اما در برخي موارد گزارش مي‌شود که مصرف در روستاها به ۳۰۰ ليتر بر شبانه روز نيز مي‌رسد.
سهراب بهرامي با بيان اينکه الگوي مصرف آب در روستاها رعايت نمي‌شود، اظهار داشت: از آنجا که در بسياري از خانه‌هاي روستايي بخشي از مصرف آب به مصرف آبياري درخت و فضاي سبز و احشام تعلق مي‌گيرد مصرف آب در اين مناطق بيشتر است.
وي، تأمين آب براي بسياري از مناطق روستايي استان را يک چالش بزرگ در فصل تابستان دانست و گفت: هم اينک ۱۴ هزار روستايي در ۵۰ روستاي استان از نعمت آب لوله کشي سالم و بهداشتي محرومند و به صورت سيار آبرساني مي‌شوند.
بهرامي ادامه داد: اين در حاليست که در سال‌هاي گذشته که با معضل خشکسالي مواجه بوديم اين تعداد به بيش از ۱۰۰ روستا نيز مي‌رسيد و در برخي از روستاها قطعي و جيره بندي آب شکل مي‌گرفت.
سرپرست شرکت آب و فاضلاب روستايي چهارمحال و بختياري با بيان اينکه امسال هيچيک از روستاهاي استان با بحران قطعي آب مواجه نشده است، افزود: اين در حاليست که دو مجتمع آبرساني «سرتنگ محمود» و «جغدان» با مشکل مواجه شده و آبرساني به ۱۳ روستا جيره بندي شده است.
بهرامي، منابع تأمين کننده آب مناطق روستايي استان را ۲۸۳ منبع اعلام کرد و گفت: همچنين ۲۶۳ ايستگاه پمپاژ آب و ۴۵۳ مخزن آب مناطق روستايي استان را توزيع مي‌کند.
وي با بيان اينکه ۴ هزار و ۵۰۰ کنتور آب در مناطق روستايي استان دچار خرابي است، خاطرنشان کرد: به سبب کمبود اعتبارات هنوز موفق به تعمير و اصلاح اين کنتورها نشده‌ايم.
يک کارشناس حوزه آب نيز در اين ميزگرد اظهار داشت: صرفه جويي در مصرف آب گرچه بايد در هر سه حوزه شرب، صنعت و کشاورزي لحاظ شود اما با توجه به اينکه بالاترين مصرف آب را در حوزه کشاورزي شاهد هستيم، حساسيت در اين بخش مي‌تواند مؤثرتر از ساير بخش‌ها باشد.
سيدهاشم فاطمي ادامه داد: مصرف آب در بخش کشاورزي بين ۸۰ تا ۹۰ درصد برآورد مي‌شود حال آنکه راندمان آبياري در کشور ۳۳ درصد اعلام شده است که اين موضوع شيوه‌هاي نادرست مصرف آب در اين حوزه را نشان مي‌دهد.
اين در حاليست که مديران سازمان جهاد کشاورزي چهارمحال و بختياري از تلاش‌هاي اين سازمان براي کاهش مصرف آب در اين حوزه و توسعه روش‌هاي نوين آبياري در مزارع استان خبر مي‌دهند.
بنا بر گزارش اين سازمان ۶۱ هزار هکتار معادل ۵۵ درصد از زمين‌هاي کشاورزي استان به سيستم‌هاي نوين آبياري مجهز شده است که با بهره گيري از اين روش‌ها از هدررفت بيش از ۲۴۹ ميليون مترمکعب آب جلوگيري شده است.
اين گزارش‌ها تاکيد مي‌کند سال گذشته براي نخستين بار بيش از يک هزار و ۶۰۰ هکتار از زمين‌هاي زراعي اين استان به سيستم آبياري به روش «تيپ نواري» مجهز شد که پس از استان فارس در بين ساير استان‌هاي کشور پيشتاز است.
فاطمي در ادامه هدررفت آب مجازي در بخش کشاورزي را از ديگر چالش‌هاي حوزه آب دانست و گفت: بين ۲۵ تا ۳۵ درصد محصولات کشاورزي در ميدان ميوه و تره بار تا خانه‌هاي مردم دورريز مي‌شود که در مجموع ميزان قابل توجهي آب در اين حوزه تلف مي‌شود.
اين کارشناس شرکت آب منطقه‌اي چهارمحال و بختياري با هشدار جدي نسبت به کاهش شديد منابع آب زيرزميني در استان، تصريح کرد: در حالي که از چهارمحال و بختياري به عنوان پايتخت آب شيرين کشور ياد مي‌شود اما اين استان نه از آب‌هاي سطحي خود منتفع است و نه وضعيت خوبي در منابع آب زيرزميني دارد.
فاطمي ادامه داد: از ۱۰ دشت اصلي استان ۴ دشت ممنوعه بحراني و ۶ دشت ممنوعه شده است و اين موضوع نه تنها تأمين آب بخش‌هاي مختلف استان را با چالش جدي مواجه کرده بلکه شهرها و روستاها را در معرض خطر فرونشست زمين قرار داده است.
وي با بيان اينکه سيلاب‌هاي اخير تأثيري بر بهبود سفره‌هاي زيرزميني نداشته است، افزود: سيلاب‌هاي اخير نبايد چنين تصوري را القا کند که ما اکنون در شرايط خوب آبي قرار داريم و منجر به مصرف بي رويه آب شود.
فاطمي خاطرنشان کرد: سيلاب‌هاي اخير همچنين با ذوب برف‌هاي موجود در استان مانع جذب آن به زمين شد و نه تنها به احياي آبخوان‌ها کمک نکرد بلکه آنها را در شرايط سخت‌تري قرار دارد.
کارشناس شرکت آب منطقه‌اي چهارمحال و بختياري با اشاره به برنامه‌هاي اين شرکت در خصوص حفظ منابع آب موجود، افزود: اجراي طرح‌هاي تعادل بخشي، برخورد با تخلفات، نصب کنتورهاي هوشمند و اجراي برنامه‌هاي فرهنگي از مهمترين اين برنامه‌ها به شمار مي‌رود.
فاطمي با اشاره به تلاش‌هاي شرکت آب منطقه‌اي براي تسريع در اجراي طرح انتقال آب بن- بروجن، اظهار داشت: بي شک بهره برداري از اين طرح براي کل استان حياتي است و چنانچه اعتبارات لازم براي ادامه اجراي طرح تخصيص داده شود کار با جديت پيش مي‌رود.
وي ادامه داد: بخش زيادي از لوله گذاري طرح انجام شده و تکميل تصفيه خانه از پيشرفت خوبي برخوردار شده و اميد مي‌رود با همراهي همه بخش‌ها و تأمين اعتبار لازم، اين طرح در آينده نزديک تکميل شود.
فاطمي در ادامه با تاکيد بر توجه بيش از پيش به آبخيزداري و آبخوان داري در استان، تصريح کرد: با توجه به وضعيت ناگوار دشت‌ها، مهار آب‌هاي سطحي ناشي از بارش‌ها يک ضرورت است و اين موضوع مي‌طلبد آبخيزداري به صورت جدي تر در استان پيگيري شود.
وي خاطرنشان کرد: در مجموع با صرفه جويي و مصرف بهينه آب مي‌توان با شرايط کم آبي سازگار شد که در همين خصوص نياز به عزم ملي و شکل گيري باور به موضوع کم آبي در کشور داريم.
منبع: ايرنا